Bulunmaz Tiyatro yönetmeni Hilmi Bulunmaz ' ın tavsiyesi üzerinde tiyatromuzun kitaplığında bulunan Philippe Soupault' un "Şarlo" eserini okudum.
Charlie Chaplin-Funny Instant song- Modern Times from Vinod on Vimeo.
Charlie Chaplin - March Past from Vinod on Vimeo.
Eser Çağdaş Yayınlarından çıkmış olup, 111 sayfadır. 1. Baskısı Martı Yayın' larından 1958 yılında çıkmıştır.Eseri dilimize çeviren Teoman Aktürel' dir.
Yazar Philippe Soupault hakkında kısa bilgi vereyim:
1897-1990. Fransız ozanıdır. 1. Dünya savaşına katılıp, yaralandı. İlk şiir kitabı "Aqurarium" 1917 ' de yayınlandı. Bir çok roman, şiir, eleştiri ve deneme yazdı.
Türkiye dahil bir çok ülkeyi gezdi.
Teoman Aktürel' in çevirdiği bu yapıt, ilk kez 1959' da yayınlandı ve 1960 yılında Türk Dil Kurumu Çeviri Ödülü' nü kazandı.
Çevirmen Teoman Aktürel hakkında kısa bilgi vereyim:
1932-2007 Alaşehir'de doğmuştur. Orta Öğrenimini Galatasaray Lisesi'nde, Yüksek Öğrenimini ise İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Fransız Dili ve Edebiyatı Bölümü'nde tamamladı. 1950-60 döneminde özellikle Yeditepe, Türk dili ve A dergilerinde Teo imzasıyla yayımladığı şiirlerin yanı sıra Saupoult, İonesco, Brecht, Eflatun gibi yazarlardan yaptığı çevirilerle tanındı.
Bu eser Charlie Chaplin yada herkes tarafından yaygın olarak bilinen adıyla Şarlo(Charlot)' nun hikayesidir. Bu eser bir biyografi değildir. Yazar, Şarlo' nun filmlerindeki hikayelerinden yararlanarak, Şarlo' nun hayatını anlatma yoluna gider. Yazar şair olduğundan Şarlo' nun hikayesini çok büyük bir duyarlılıkla, imgelerle Şarlo' nun gördüklerini,yaşadıklarını, duygularını anlatır. Yazar adeta kelimelerle dans eder. Eser çok güzel, akıcı ve duru bir Türkçe' le çevrilmiştir. Bunda çevirmenin başarısı çok büyüktür. Hatta şunu da söyleyebilirim ki, uzun zamandır böyle güzel bir Türkçe'yle çevrilmiş bir eser okumadım.
Bu kitabı anlatmak olanaksız, ancak okunarak anlaşılabilir. Yine de eserin giriş bölümündeki bazı bilgileri ve eserden bazı tadımlıklar vereceğim ki; bu eserin nasıl bir eser olduğuna insanlar karar versin.
Charlie Chaplin bir gazeteye şöyle bir demeç verir:
"Ha! Şarlo! çılgınca seviyorum onu; yaşamımın gönüldeşi o, üzgün saatlerimin arkadaşı(...)
Yollara düşen bu zavallı işçiyi, bu korkak , kaygılı, sıska, içler acısı varlığı doğururken bir yergi yaratmaktı dileğim. Baston onuru deyimliyordu, bıyık kurumluluktu, potinler de ölümlü dünya kaygılarının tüm çekilmezliğini belirtiyordu!.
Bu kişi yaşıyor bende. Kimi zamanda yanı başımda, benimle; kimi zaman başını alıp, ötelere gidiyor sanki..."
Şarlo insan imgeleminden doğma hiç bir yaratığın ermediği sevgiye, üne erdi. Şarlo evrensel bir kahraman, hem güldürmüş hem ağlatmış biri.
Şarlo gerçekte sözün en arı, en güçlü anlamı ile ozandır. Onun için bir biyografi değil, bir şiir yazmak gerekirdi.
(...)
Gökyüzünün ortasında ay, apak, kimi yuvarlak, güleç bir yüz, kimi evcil bir hayvan, kimi gökkubbede akıp giden iri bir su damlası gibiydi.
Şarlo söz verdi ona: arkadaşı olacaktı.
(...)
Yıldızlar da katıldı bu geziye. Takıldılar arkasına. Sanki ona göz kırpıp türkü söylüyorlardı: burdayız biz, hepimiz, sayısız, hep yoldaşınız senin. Yanında bütün iyi dilekler, Şarlo, yere dökülen, yeni gönüldeşi ayışığı demetini ezmemek için ayak uçlarını daha bir aralayarak yürüyor, yürüyor.
(...)
Sarışın ince bir kız geldi, yanına oturdu. Bunca güzel bir yaratık görmemişti Şarlo. Yanına oturması da ayrıca hoşuna gitti. Ama gülümsemeyi göze alamadı. Ötekiler gibi umursamaksızın kalkıp gideceğinden korktu. Ama kız gülümsedi ona, Şarlo da gülümsemekten alıkoyamadı kendini. Tuhaf şey, kalkıp gitmedi kız. Şarlo' ya baktı.
(...)
Yaşam bir ırmak gibi uzanıyordu önünde. Arkasında geçmişti, bir göl, sonra çok daha ötelerde geleceği, okyanus, bir giz gibi. Yeşil yada kurak, gülümser yada bataklıklı kıyılardan, iki kıyı arasından akıyordu zaman.
(...)
Aslında kitabın her paragrafı tadımlık olacak kadar birbirinden güzeldir. Bu eser hakikaten mükemmel bir eserdir. Herkese okumalarını kuvvetle tavsiye ederim.
